ជំងឺរាតត្បាតកូវីដ-១៩ បានបង្កឱ្យមានបញ្ហាដល់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជា ដោយមានការរីករាលដាលដល់សហគ្រាសធុនមីក្រូ តូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជា និងការរស់រានមានជីវិតរបស់កសិករខ្នាតតូច និងការបន្តអាជីវកម្ម។1 លោកឧកញ៉ា តែ តាំងប៉ ជាប្រធានសម្ព័ន្ធសមាគមសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា បច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលមានសារៈសំខាន់ក្នុងអំឡុងជំងឺរាតត្បាត ដែលម្ចាស់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមគួរតែផ្តោតលើការរៀនជំនាញទាំងនេះ និងទាញយកប្រយោជន៍ពីអត្ថប្រយោជន៍ ដែលបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលផ្តល់ជូន។2
ច្បាប់ និងគោលនយោបាយស្តីពីសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម
ច្បាប់ និងគោលនយោបាយស្តីពីសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម ត្រូវការជាចាំបាច់ដើម្បីអភិវឌ្ឍទៅតាមស្តង់ដារជាតិ និងអន្តរជាតិ។ ច្បាប់នេះផ្តល់នូវការគាំទ្រ ដែលត្រូវការសម្រាប់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម និងធ្វើឱ្យដំណើរការរលូន ដើម្បីកាត់បន្ថយការប្រកួតប្រជែងមិនយុត្តិធម៌ និងទទួលបានឱកាសទីផ្សារ និងខ្សែសង្វាក់ផលិតកម្មកាន់តែច្រើន។3 ច្បាប់ជាក់លាក់ ដើម្បីគ្រប់គ្រងសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមគឺពុំមានទេកាលពីមុន បើទោះបីជាមានក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ពាណិជ្ជកម្មត្រូវបានអនុវត្តពីឆ្នាំ ២០០៥ ដល់ឆ្នាំ ២០១០ ក្រោមក្រសួងឧស្សាហកម្ម រ៉ែ និងថាមពល និងអនុគណៈកម្មាធិការសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម ដែលទទួលខុសត្រូវក្នុងការរៀបចំគោលនយោបាយសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជា។4 ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ ២០២១ ក្រសួងឧស្សាហកម្ម វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍ គ្រោងនឹងបញ្ជូនសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមទៅកាន់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ ដើម្បីពិនិត្យ បន្ទាប់ពីឯកឧត្តមកិត្តិសេដ្ឋាបណ្ឌិត ចម ប្រសិទ្ធ ធ្វើការត្រួតពិនិត្យចុងក្រោយ។5
គោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មឆ្នាំ ២០១៥ - ២០២៥ ត្រូវបានដាក់ឱ្យដំណើរការក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ២០១៥ ដើម្បីពង្រឹងរចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រង និងអភិវឌ្ឍទាក់ទងនឹងសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម និងលើកកម្ពស់ការចុះបញ្ជីជាផ្លូវការ និងអភិបាលកិច្ចល្អក្នុងចំណោមសហគ្រាស។ គោលនយោបាយនេះក៏មានគោលបំណងចុះបញ្ជីសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមពី ៨០% ទៅ ៩៥% ហើយ ៥០% ទៅ ៧០% នៃបញ្ជិកាគណនេយ្យ និងតារាងតុល្យការត្រឹមត្រូវនៅឆ្នាំ ២០២៥។6 ការពង្រីក និងការធ្វើទំនើបកម្មនៃសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម គឺជាវិធានការគោលនយោបាយដ៏សំខាន់មួយ ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ចេញ ដើម្បីប្រែក្លាយ និងធ្វើទំនើបកម្មវិស័យឧស្សាហកម្មរបស់កម្ពុជាពីឧស្សាហកម្មប្រើប្រាស់កម្លាំងពលកម្មទៅជាឧស្សាហកម្មប្រើប្រាស់ជំនាញ និងមានសារៈសំខាន់សម្រាប់កំណើនសេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជា។ វាអាចត្រូវធ្វើបានដោយការកែលម្អការរៀបចំស្ថាប័ន និងការលើកទឹកចិត្ត ការចុះបញ្ជី និងការអនុវត្តគណនេយ្យ និងការលើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍន៍កសិឧស្សាហកម្ម។7
ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ ២០១៩ - ២០២៣ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណដំណាក់កាលទី ៤ និងសម្រេចបាននូវ ក្របខ័ណ្ឌគោលដៅអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពកម្ពុជា ឆ្នាំ២០១៦ - ២០៣០។ ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ ក៏បានរាយចំណុចសំខាន់ៗចំនួន ១៣ សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម រួមទាំងការអភិវឌ្ឍក្របខ័ណ្ឌគោលនយោបាយ និងអនុក្រឹត្យ ការពន្លឿនការចុះបញ្ជី និងការផ្តល់ជំនួយបច្ចេកទេស និងការសម្របសម្រួល។8
រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម បានបង្កើត និងពិនិត្យ យុទ្ធសាស្ត្រពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិក តាមរយៈធាតុផ្សំចំនួន ១០។ បទប្បញ្ញត្តិសម្រាប់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម គឺជាផ្នែកសំខាន់មួយក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រ ដែលរួមមានគោលបំណងចំនួន ៤។9
- ការពង្រឹងក្របខ័ណ្ឌនិយ័តកម្ម និងបន្ថែមភាពច្បាស់លាស់របស់សហគ្រាសពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិក
- ការពង្រឹងផ្នែកសម្របសម្រួលរវាងវិស័យឯកជន និងលើកកម្ពស់វិស័យនេះឱ្យរីកចម្រើន
- ការពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់សហគ្រាស/ក្រុមហ៊ុនឱ្យស្របតាមការប្រែប្រួលនៃគោលនយោបាយ និងនិយ័តកម្មនានា
- ការអភិវឌ្ឍឧបករណ៍ជំនួយ និងមានឯកទេសសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម
ប្រទេសកម្ពុជាមិនមានយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមគ្រប់ជ្រុងជ្រោយទេ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលតាមរយៈ ក្រសួងឧស្សាហកម្ម វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍ បានចាប់ផ្តើមបង្កើតយុទ្ធសាស្ត្រហៅថា គោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម។ សេចក្តីព្រាងនៃគោលនយោបាយគឺ ជាផ្នែកមួយនៃការអនុវត្តផែនការយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ ឆ្នាំ ២០១៧ ហើយផ្តោតលើអាទិភាពចំនួន ៥ ដូចជា (១) ការលើកកម្ពស់គោលនយោបាយ និងបរិយាកាសបទប្បញ្ញត្តិ (២) ការលើកកម្ពស់ភាពជាសហគ្រិន និងការអភិវឌ្ឍន៍មូលធនមនុស្ស (៣) ការលើកកម្ពស់ផលិតភាព បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍ (៤) ការលើកកម្ពស់លទ្ធភាពទទួលបានទីផ្សារបរទេស និងអន្តរជាតិ និង (៥) ការបង្កើនការទទួលបានហិរញ្ញប្បទាន។10
ការគាំទ្រសម្រាប់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម
រូបភាពនៃគេហទំព័រក្រសួងឧស្សាហកម្ម វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្ដន៍ នៅថ្ងៃទី ១៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។ អាជ្ញាបណ្ណមិនត្រូវបានកំណត់។
អនុគណៈកម្មាធិការសហគ្រាសខ្នាតតូច និងមធ្យម និងអគ្គនាយកដ្ឋានសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម និងសិប្បកម្ម នៃក្រសួងឧស្សាហកម្ម វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍ គឺជាទីភ្នាក់ងារសំខាន់ដែលផ្តល់ការគាំទ្រ និងអនុវត្តគោលនយោបាយសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមតាមរយៈការរៀបចំគោលនយោបាយ យុទ្ធសាស្ត្រ ទិសដៅ និងផែនការរួមនៃសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម និងសិប្បកម្ម គាំទ្រ និងលើកកម្ពស់សហគ្រិនភាព សហការជាមួយទីភ្នាក់ងារផ្សេងទៀត ដើម្បីលើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍន៍សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម និងសិប្បកម្ម ។ល។11 ថ្វីត្បិតតែធនធានមានកម្រិតក៏ដោយ ប៉ុន្តែវត្តមានក្នុងស្រុកមានភាពរឹងមាំដោយសារមានការិយាល័យនៅទូទាំង ២៥ ខេត្តក្រុងនៃប្រទេសកម្ពុជា។12 អគ្គនាយកដ្ឋានសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម និងសិប្បកម្មក៏មាននាយកដ្ឋានចំនួនបីផងដែរ៖13
- នាយកដ្ឋានសហគ្រាសធុនតូចនិងមធ្យម
- នាយកដ្ឋានកិច្ចការសិប្បកម្ម
- នាយកដ្ឋានផែនការនិងជំរុញការអភិវឌ្ឍន៍សហគ្រាសធុនតូចនិងមធ្យម
រូបភាពនៃគេហទំព័រធនាគារសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម កម្ពុជា ម.ក នៅថ្ងៃទី ១៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២។ អាជ្ញាបណ្ណមិនត្រូវបានកំណត់។
ទន្ទឹមនឹងការគាំទ្រពីអគ្គនាយកដ្ឋានសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម និងសិប្បកម្ម ធនាគារសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមកម្ពុជា ម.ក ត្រូវបានអាជ្ញាបណ្ណជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី ២៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ និងត្រួតពិនិត្យដោយ ធនាគារជាតិនៃកម្ពុជា និងដឹកនាំដោយ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ។14 ធនាគារមានបេសកកម្មក្នុងការផ្តល់សេវាកម្មដល់ធនាគារហិរញ្ញវត្ថុ និងធនាគារពាណិជ្ជ ដើម្បីគាំទ្រដល់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមក្នុងស្រុកសម្រាប់ធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ច និងពង្រីកទំហំនាំចេញស្របតាមគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាល។ ធនាគារក៏បានចាប់ផ្តើមកញ្ចប់ថវិកាដំបូងចំនួន ១០០ លានដុល្លារដើម្បីគាំទ្រដល់កសិពាណិជ្ជកម្ម និងសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម ដែលភ្ជាប់ទៅនឹងការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស វិស័យទេសចរណ៍ និងអាជីវកម្មដែលពឹងផ្អែកលើបច្ចេកវិទ្យា។15 ដើម្បីគាំទ្រដល់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម ធនាគារបានដាក់ចេញនូវគម្រោងចំនួន ៤ និងគ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុដែលជាដៃគូ៖16
- គម្រោងសហហិរញ្ញប្បទានទ្រទ្រង់ សហគ្រាស ធុនតូច និងមធ្យម
- គម្រោងហិរញ្ញប្បទាននៃសហគ្រាស ធុនតូច និងមធ្យម កម្ពុជា
- គម្រោងហិរញ្ញប្បទានសម្រាប់សហគ្រិនស្ត្រីកម្ពុជា
- គម្រោងហិរញ្ញប្បទានសម្រាប់វិស័យ ឌីជីថល និងទំនើបកម្ម
ការគាំទ្រផ្សេងៗមានសម្រាប់សហគ្រាសធុនមីក្រូ តូច និងមធ្យម ដែលអាចជាទម្រង់នៃការលើកទឹកចិត្តសារពើពន្ធ ឬកម្មវិធីនៅថ្នាក់ជាតិ ឬតំបន់។17 កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០១៩ សម្តេចនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានផ្តល់អនុសាសន៍សំខាន់ៗនៅក្នុងវេទិការាជរដ្ឋាភិបាល-ផ្នែកឯកជនលើកទី ១៨ ដើម្បីបង្កើនពាណិជ្ជកម្ម និងការប្រកួតប្រជែង។ គោលនយោបាយថ្មីចំនួនប្រាំអាចត្រូវបានគេមើលឃើញសម្រាប់គាំទ្រដល់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម។18
ឌីជីថលនីយកម្មសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម
ឌីជីថលនីយកម្មសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម សំដៅលើដំណើរការនៃការឆ្ពោះទៅរកអាជីវកម្មឌីជីថល និងការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលដោយសម្របសម្រួលគំរូអាជីវកម្ម ផ្តល់ប្រាក់ចំណូលថ្មី និងឱកាសបង្កើនតម្លៃ សាកល្បងជាមួយបច្ចេកវិទ្យាថ្មីៗ ការចាប់យកទីផ្សារថ្មី និងប្លែកៗ។ ការចាប់យកបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថលនឹងរួមចំណែកដល់ការប្រកួតប្រជែងរបស់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមដោយកាត់បន្ថយការចំណាយ បង្កើនប្រាក់ចំណូល និងយល់ដឹងកាន់តែច្បាស់អំពីអាកប្បកិរិយាអ្នកប្រើប្រាស់ និងទីផ្សារ។19
ដើម្បីកាត់បន្ថយការគំរាមកំហែងនៃជំងឺរាតត្បាត និងធានាថាសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម អាចចូលរួមក្នុងសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ ដោយមានការគាំទ្រពីរដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលី បានផ្តួចផ្តើម «កម្មវិធីពន្លឿនការធ្វើពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិក» ដើម្បីគាំទ្រដល់សហគ្រាសធុនមីក្រូ តូច និងមធ្យម និងគ្រួសារកសិកម្មខ្នាតតូចដើម្បីប្រើប្រាស់ឌីជីថល។ កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ សហការជាមួយក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងក្របខណ្ឌពង្រឹងសមាហរណកម្ម ក៏បានបង្កើតគម្រោងពង្រីកពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិចនៅកម្ពុជា «Go4eCAM» ដើម្បីគាំទ្រដល់ប្រព័ន្ធអេកូពាណិជ្ជកម្មអេឡិចត្រូនិករបស់កម្ពុជា និងសម្រាប់សហគ្រាសធុនមីក្រូ តូច និងមធ្យមដើម្បីធ្វើឌីជីថល និងការទទួលបានហិរញ្ញប្បទាន និងការត្រៀមខ្លួននាំចេញសម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិក និងការធ្វើអាជីវកម្មជាផ្លូវការ។20
ក្រោមគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិក (Go4eCAM) របស់កម្ពុជា21 រដ្ឋាភិបាលក៏បានដាក់ឱ្យដំណើរការវេទិកាពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិក (B2B2C) នៅដើមឆ្នាំ ២០២២ ដើម្បីបើកដំណើរការផ្លូវថ្មីសម្រាប់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម ក្នុងការលក់ផលិតផលរបស់ពួកគេ។ បន្ទាប់ពីការបើកដំណើរការ សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមចំនួន ៣៩៤ បានចុះឈ្មោះខ្លួនឯងនៅលើ CambodiaTrade សម្រាប់លក់ផលិតផលជាង ១,០០០ នៅលើវេទិកា។ ឯកឧត្តម ប៉ាន សូរស័ក្តិ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម បានមានប្រសាសន៍ថា វេទិកាពាណិជ្ជកម្មអេឡិចត្រូនិក ជួយសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជាបង្កើនឱកាសសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន ដើម្បីចូលរួមក្នុងពាណិជ្ជកម្មអេឡិចត្រូនិកក្នុងស្រុក ឬឆ្លងព្រំដែន និងសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល។22
អន្តរជាតូបនីយកម្មសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម
អន្តរជាតូបនីយកម្មសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមអាចសម្រេចបានតាមរយៈសកម្មភាពផ្សេងៗគ្នាក្រោមសកម្មភាពប្រាំមួយ ដូចជា ការនាំចេញដោយផ្ទាល់ ការនាំចូលដោយផ្ទាល់ ការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស អ្នកម៉ៅការបន្តទៅសហគ្រាសបរទេស មានអ្នកម៉ៅការបន្តពីបរទេស និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយសហគ្រាសបរទេសក្នុងទម្រង់នៃការផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណ សិទ្ធិផ្តាច់មុខ កិច្ចសហការ ឬការបណ្តាក់ទុនរួមគ្នា។ ប៉ុន្តែការធ្វើអន្តរជាតូបនីយកម្មនៅកម្ពុជានៅមានកម្រិត ព្រោះសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមក្នុងស្រុកមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះ ដែលស្ថិតនៅក្នុងទីផ្សារនាំចេញ ហើយផ្តោតលើវិស័យ និងផលិតផលមួយចំនួន រួមមាន ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ ផលិតផលកសិផល (ស្ករ ដំឡូងមី និងអង្ករ) និងការផលិតផលធុនស្រាលមួយចំនួន (កង់)។23 សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជាប្រឈមនឹងបញ្ហាប្រឈមសំខាន់ៗចំនួនបួន រួមមាន ការប្រកួតប្រជែងមិនស្មើភាព ការទទួលបានហិរញ្ញប្បទាន ការិយាធិបតេយ្យ និងធនធានមនុស្ស ដែលជាឧបសគ្គនៃអន្តរជាតូបនីយកម្មសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជា។24
ទាក់ទងនឹងគោលនយោបាយ និងបទប្បញ្ញត្តិស្តីពីសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម
ឯកសារយោង
- 1. អង្គការ យូ អិនឌី ភី, “ការពន្លឿនពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិក និងជាផ្លូវការសហគ្រាសធុនមីក្រូ តូច និងមធ្យម,” បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 2. ហំ ផាណែត, “សិង្ហបុរីបានចុះឈ្មោះក្នុងឌីជីថលដោយពីសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមបានជំរុញ,” កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ថ្ងៃទី ២៤ ខែមករា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។
- 3. ធូ វិរៈ, “សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនឹងបញ្ចប់ក្នុងពេលឆាប់ៗ,” កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ថ្ងៃទី ២៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។
- 4. KhmerSME, “គោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជា,” ទំព័រទី ៨, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 5. ធូ វិរៈ, “សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនឹងបញ្ចប់ក្នុងពេលឆាប់ៗ,” កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ថ្ងៃទី ២៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។
- 6. ដូចឯកសារយោងខាងដើម។
- 7. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, “គោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍វិស័យឧស្សាហកម្មកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១៥ - ២០២៥,” ទំព័រ ២៦ - ២៨, ថ្ងៃទី ០៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៥, បានចូលអានខែមេសា ឆ្នាំ២០២២។
- 8. រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, “ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ (ផ.យ.អ.ជ) ២០១៩-២០២៣,” ទំព័រទី ៦៦, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។
- 9. ក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងស្ថាប័នក្របខណ្ឌពង្រឹងសមាហរណកម្ម, “យុទ្ធសាស្ត្រពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិក,” ទំព័រទី ២៨, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។
- 10. Ratana Phurik-Callebaut, “អន្តរជាតូបនីយកម្មសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជា៖ សិក្សាលើឧបសគ្គ និងការគូសផែនទីគាំទ្រអ្នកផ្តល់សេវា,” ទំព័រទី ២១, ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 11. ក្រសួងឧស្សាហកម្ម វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍, “អគ្គនាយកដ្ឋានសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម និងសិប្បកម្ម,” បានចូលអាននៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២។
- 12. Ratana Phurik-Callebaut, “អន្តរជាតូបនីយកម្មសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជា៖ សិក្សាលើឧបសគ្គ និងការគូសផែនទីគាំទ្រអ្នកផ្តល់សេវា,” ទំព័រទី ២១, ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 13. ក្រសួងឧស្សាហកម្ម វិទ្យាសាស្ត្រ បច្ចេកវិទ្យា និងនវានុវត្តន៍, “អគ្គនាយកដ្ឋានសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម និងសិប្បកម្ម,” បានចូលអាននៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២។
- 14. ធនាគារសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម កម្ពុជា, “អំពីធ.ស.ក,” បានចូលអាននៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២។
- 15. KhmerSME, “កម្មវិធីគាំទ្រ,” បានចូលអាននៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២។
- 16. ធនាគារសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម កម្ពុជា, “កម្ចី,” បានចូលអាននៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២។
- 17. KhmerSME, “កម្មវិធីគាំទ្រ,” បានចូលអាននៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២។
- 18. Ratana Phurik-Callebaut, “អន្តរជាតូបនីយកម្មសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជា៖ សិក្សាលើឧបសគ្គ និងការគូសផែនទីគាំទ្រអ្នកផ្តល់សេវា,” ទំព័រទី ២១, ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 19. KhmerSME, “កម្មវិធីគាំទ្រ,” បានចូលអាននៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២។
- 20. អង្គការ យូ អិនឌី ភី, “ការពន្លឿនពាណិជ្ជកម្មតាមប្រព័ន្ធអេឡិចត្រូនិក និងជាផ្លូវការសហគ្រាសធុនមីក្រូ តូច និងមធ្យម,” បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 21. ធូ វិរៈ, “វេទិកាដើម្បីចាប់ផ្តើមដំណើរពាណិជ្ជកម្មអេឡិចត្រូនិករបស់សហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម,” កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍, ថ្ងៃទី ១០ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 22. បុគ្គលិកខ្មែរថាមស៍, “កម្ពុជាដាក់ឱ្យដំណើរការវេទិកាពាណិជ្ជកម្មអេឡិចត្រូនិក B2B2C លើកទី១,” កាសែតខ្មែរថាមស៍, ថ្ងៃទី ១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២២, បានចូលអាននៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២២។
- 23. Ratana Phurik-Callebaut, “អន្តរជាតូបនីយកម្មសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជា៖ សិក្សាលើឧបសគ្គ និងការគូសផែនទីគាំទ្រអ្នកផ្តល់សេវា,” ទំព័រទី ១៣, ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
- 24. Ratana Phurik-Callebaut, “អន្តរជាតូបនីយកម្មសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យមនៅកម្ពុជា៖ សិក្សាលើឧបសគ្គ និងការគូសផែនទីគាំទ្រអ្នកផ្តល់សេវា,” ទំព័រទី ២៧, ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២០, បានចូលអាននៅខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២។ ឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស ពុំមានការបកប្រែជាភាសាខ្មែរ។
